Jeśli na skutek życiowych okoliczności (rozstanie, rozwód), jedno z rodziców nie mieszka razem z dzieckiem, pojawia się paląca kwestia ustalenia właściwych kontaktów z małoletnim. Należy podkreślić, że każde z rodziców ma do tego pełne prawo i zarazem obowiązek, w zasadzie niezależnie od posiadanej władzy rodzicielskiej. Problematykę kontaktów rodziców i innych członków rodziny z dzieckiem reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Jednocześnie warto zaznaczyć, że kontakty z dzieckiem nie są tożsame z widzeniem się z nim co pewien czas. Regularne spędzanie razem czasu, wyjazdy na wakacje, wspólne obchodzenie świąt, wycieczki, a nawet kontakt telefoniczny czy internetowy, ma służyć budowaniu emocjonalnych więzi między dzieckiem a matką i ojcem i wspieraniu prawidłowego rozwoju dziecka.
Ustalenie kontaktów z dzieckiem a władza rodzicielska
Prawo do kontaktów z małoletnim dzieckiem posiadają oboje rodzice, bez względu na to, czy dysponują oni pełnią władzy rodzicielskiej, czy też są jej pozbawieni bądź została ona ograniczona. Tylko w wyjątkowych przypadkach sąd może ograniczyć lub wręcz zakazać kontaktów, jeśli wymaga tego dobro małoletniego. Dotyczy to tego typu sytuacji, kiedy na przykład rodzic znęcał się nad dzieckiem, choroba psychiczna lub patologiczna osobowość wyklucza utrzymywanie relacji, rodzic odbywa karę pozbawienia wolności, czy też permanentnie wykazuje brak zainteresowania dzieckiem.
W każdych okolicznościach celem nadrzędnym jest bowiem dobro dziecka, a właściwe stosunki z obojgiem rodziców mają na celu umożliwienie jego rozwoju emocjonalnego, psychicznego i fizycznego. Naturalnie częstotliwość oraz sposób i forma utrzymywania kontaktów zależą od wieku dziecka i jego potrzeb, a także sytuacji życiowej (mieszkaniowej, materialnej itp.) matki i ojca, jak również innych konkretnych okoliczności.
W jaki sposób można uregulować kontakty z dzieckiem po rozwodzie?
Ustalenie kontaktów rodzica z dzieckiem może nastąpić w drodze porozumienia między rodzicami, orzeczenia sądu, czy ugody sądowej lub zawartej w obecności mediatora. Oczywiście najlepszym rozwiązaniem jest zawsze porozumienie między rodzicami i sporządzenie przez nich swego rodzaju harmonogramu oraz zdefiniowania zasad kontaktów z dzieckiem. Taki swoisty plan wychowawczy powinien być maksymalnie szczegółowy i zawierać między innymi dokładne wskazania co do określonych dni, czasu trwania, formy kontaktu, ewentualnych dłuższych wyjazdów, dodatkowych zajęć itd.
W przypadku nieuzgodnienia wspólnego stanowiska, pozostaje droga sądowa, czyli złożenie do sądu wniosku o ustalenie kontaktów. Można to zrobić w trakcie procesu rozwodowego albo już po rozwiązaniu małżeństwa. Można również w trakcie sprawy rozwodowej złożyć wniosek o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem.
Ustalenie kontaktów z dzieckiem przez sąd – kiedy jest konieczne?
Jak już wspomniano, jeśli rodzice nie mogą dojść do porozumienia co do przyszłych relacji z dzieckiem, ich zasady ustala sąd, przeprowadzając postępowanie o ustalenie kontaktów i mając na uwadze przede wszystkim dobro dziecka. W wielu przypadkach nie jest to sprawa prosta i nie kończy się na jednej rozprawie. Sąd opiekuńczy musi bowiem przesłuchać strony, świadków, przeprowadzić analizę dowodów, zasięgnąć opinii biegłych z zakresu psychologii, pedagogiki, psychiatrii, medycyny rodzinnej czy innych specjalności.
Postępowanie o ustalenie kontaktów wszczyna się na wniosek (określa się go też wnioskiem o kontakty), złożony przez osobę uprawnioną, rodzica lub innego członka rodziny. Z uwagi na potencjalną przewlekłość postępowania lepiej uniknąć drogi sądowej i wypracować porozumienie albo ugodę.
Jak przebiega sprawa o ustalenie kontaktów z dzieckiem?
Z chwilą złożenia wniosku o ustalenie kontaktów przez jedno z rodziców, rozpoczyna się proces sądowy. Drugi z rodziców składa odpowiedź na wniosek, po czym sąd przeprowadza postępowanie dowodowe. W jego trakcie często sąd zasięga opinii biegłych biorąc przede wszystkim pod uwagę potrzeby i dobro dziecka, jak również sytuację rodzinną.
Istotną rolę na tym etapie postępowania odgrywają sugestie Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów. Jest to szczególna instytucja składająca się ze specjalistów z zakresu psychologii, psychiatrii, pedagogiki, pediatrii, medycyny rodzinnej, a nawet chorób wewnętrznych.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, w przypadku braku porozumienia między rodzicami, sąd może dopuścić dowód z opinii specjalistów z OZSS. Dotyczy to najczęściej takich sytuacji, jak właśnie ustalenie kontaktów, rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej, ustalenie miejsca zamieszkania dziecka.
Biegli badają między innymi relacje między dzieckiem a rodzicami, łączące ich więzi, czy wreszcie kompetencje wychowawcze opiekunów. W zależności od stopnia skomplikowania sprawy, zgody lub jej braku, zakresu materiału dowodowego, orzeczenie może zapaść po jednej, kilku lub nawet kilkunastu rozprawach.
Dlaczego warto złożyć wniosek o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem na czas trwania postępowania?
Z uwagi na to, że sprawy o uregulowanie kontaktów z dzieckiem mogą się ciągnąć kilka miesięcy, a nawet, w skrajnych przypadkach, kilka lat, warto złożyć wniosek o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem na czas trwania postępowania. Tego rodzaju wniosek można złożyć jednocześnie z wnioskiem o ustalenie kontaktów albo rozwodowym. Co istotne, pismo o zabezpieczenie może każdy z rodziców, niezależnie od tego, czy mieszka z dzieckiem, czy nie.
Co prawda wzory tego typu dokumentu są dostępne w internecie, ale mają one charakter bardzo ogólny i nie uwzględniają specyficznej sytuacji danej rodziny. Dlatego, jeśli chcemy mieć pewność, że nasz wniosek będzie po pierwsze, spełniał wszystkie wymogi formalne, po drugie, rzetelnie opisywał stan faktyczny, warto w tej sprawie zasięgnąć porady prawnika specjalizującego się w prawie rodzinnym.
Jak złożyć wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem?
Wniosek o ustalenie kontaktów należy złożyć w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania dziecka, w wydziale do spraw rodzinnych i nieletnich. Powinien on zawierać dane osobowe składającego, dane dziecka, informacje o drugim rodzicu, opis sytuacji rodzinnej i dotychczasowych form kontaktów z dzieckiem oraz uzasadnienie. Chodzi o umotywowanie, dlaczego konieczne jest uregulowanie kontaktów przez sąd.
Wniosek powinien ponadto zawierać proponowany harmonogram spotkań, to jest ich częstotliwość, czas trwania, miejsce, sposób odprowadzania i odbierania dziecka, sposób spędzania świąt i innych uroczystości, formę spędzania wakacji, ewentualne kontakty telefoniczne i internetowe.
Tego rodzaju plan powinien przede wszystkim uwzględniać dobro dziecka, ale także inne okoliczności, na przykład miejsca zamieszkania rodziców i ich możliwości w zakresie realizacji obowiązków wychowawczych.
Ile wynosi opłata od wniosku o uregulowanie kontaktów?
Złożenie wniosku o ustalenie kontaktów podlega opłacie sądowej. Wynosi ona obecnie 100 zł, jeśli sprawa dotyczy jednego dziecka, bądź 200 zł w przypadku dwojga lub więcej dzieci. Należy jednocześnie zaznaczyć, że w przypadku wniosku o zabezpieczenie kontaktów, jeśli jest on składany razem z wnioskiem głównym, nie podlega dodatkowej opłacie.
Kto oprócz rodziców może żądać sądowego ustalenia kontaktów z dzieckiem?
Prawo do kontaktów z małoletnim dzieckiem posiadają nie tylko rodzice. Wniosek o ustalenie kontaktów może złożyć w zasadzie każdy, kto jest do tego uprawniony. Chodzi tutaj o najbliższych członków rodziny, to jest oczywiście rodziców, ale także dziadków, rodzeństwo czy innych członków rodziny osoby małoletniej.
Paragraf 2 art.113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego definiuje o jakiego rodzaju relacje chodzi. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem, to jest bezpośrednie spotkania, także poza miejscem zamieszkania dziecka, wspólne wycieczki, zabawy, zajęcia sportowe czy hobbystyczne, udział w różnego rodzaju uroczystościach, jak również kontakty korespondencyjne, w tym elektroniczne.
Kontakty rodzica z dzieckiem – jak często powinny się odbywać?
Stworzenie przez oboje rodziców wspólnego harmonogramu spotkań bezpośrednich i kontaktów pośrednich jest zawsze optymalnym rozwiązaniem, gdyż pozwala uniknąć przewlekłych ustaleń w trakcie postępowania sądowego. Ponadto lepiej uwzględnia potrzeby dziecka. Dla przykładu – młodsze dzieci powinny odbywać krótsze spotkania, ale częściej. W przypadku dzieci starszych trzeba z kolei brać pod uwagę ich udział w zajęciach szkolnych i pozaszkolnych.
Formy odbywania kontaktów rodzica z dzieckiem mogą oczywiści być różne, w zależności od wieku i potrzeb dziecka oraz możliwości opiekuna. Najbardziej wartościowe w kontekście rozwoju dziecka i podtrzymania więzi emocjonalnej są bez wątpienia kontakty bezpośrednie. W zależności od sytuacji takie spotkania mogą odbywać się nawet kilka razy w tygodniu albo okazjonalnie, na przykład w czasie świąt czy wakacji. Sposób i częstotliwość kontaktów to kwestia bardzo indywidualna, wymagająca uwzględnienia potrzeb i możliwości obu stron.
Niewywiązywanie się z kontaktów z dzieckiem
Zdarzają się sytuacje, gdy jedno z rodziców nie stosuje się do orzeczenia sądowego dotyczącego wykonywania kontaktów z dzieckiem. Nie utrzymuje w ogóle żadnych kontaktów, unika relacji z dzieckiem, ewentualnie wykonuje je w sposób niezgodny z ustaleniami, to jest nie przychodzi na spotkanie w umówionym terminie lub przychodzi w dowolnym czasie, nie odprowadza dziecka na czas, jednym słowem nawiązuje relacje kiedy chce.
Ponieważ do opieki nad małoletnim zobowiązani są oboje rodzice, jeśli jedno z nich nie stosuje się do sądowych ustaleń, drugie ma prawo zgłosić sprawę do sądu, który może dokonać zmiany harmonogramu lub nawet nałożyć na stronę, która nie wywiązuje się z obowiązków, sankcje karne. Trzeba jednak zaznaczyć, że nawet poważny konflikt między ojcem i matką, czy lekceważenie obowiązków, nie oznacza, że sąd pozbawi możliwości kontaktów na któreś z nich, gdyż naczelną zasadą jest utrzymanie przez dziecko więzi z obojgiem rodziców.
Utrudnianie kontaktów z dzieckiem
Uregulowanie kwestii relacji rodzica z dzieckiem to temat niesłychanie ważny. Po rozwodzie czy rozstaniu rodziców nietrudno stracić kontakt z dziećmi. W większości spraw ciągle jeszcze sąd przyznaje opiekę nad dziećmi matce. Dlatego szczególnie istotne jest ustalenie kontaktów ojca z dzieckiem, tym bardziej, że zdarzają się przypadki utrudniania spotkań, zwłaszcza jeśli rodzice rozstali się w niezgodzie. Jeżeli wcześniej istniało porozumienie co do relacji, a z jakiś powodów jedna ze stron nie realizuje zobowiązań, należy złożyć do sądu wniosek o ustalenie kontaktów.
Jeśli natomiast matka lub ojciec, mimo wcześniejszego orzeczenia sądu, stosuje swoistą obstrukcję w stosunku do drugiego rodzica i pod różnymi pretekstami uniemożliwia spotkania z dzieckiem, strona pokrzywdzona może złożyć do sądu wniosek o zagrożenie drugiej stronie nakazem zapłaty za nierealizowanie kontaktów.
Czy dziecko może odmówić kontaktów z ojcem lub matką?
Zdarza się niekiedy, że dziecko okazuje niechęć do spotkania z ojcem czy matką lub jawnie odmawia takiego kontaktu. Nie można oczywiście siłą nakłaniać naszej latorośli do spotkania. Trzeba natomiast koniecznie spróbować dociec przyczyn takiej postawy. Z pewnością nie bez znaczenia są relacje między rodzicami, konflikt między nimi, negatywne emocje, oczernianie jednej strony przez drugą. Szczera rozmowa z dzieckiem, mediacja czy terapia rodzinna mogą przynieść pozytywne rezultaty.
Dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata w sprawie o kontakty z dzieckiem?
Pomoc prawnika specjalizującego się w prawie rodzinnym jest korzystna nie tylko w sprawach takich jak rozwód czy alimenty, ale także, a może przede wszystkim, w kwestiach dotyczących sytuacji dzieci po rozstaniu rodziców. Jest to bowiem materia niesłychanie delikatna, a fachowa pomoc z pewnością ułatwi przejście skomplikowanej często procedury ustalenia kontaktów.
Profesjonalna kancelaria adwokacka przygotuje fachowy i spełniający wymogi formalne wniosek o ustalenie kontaktów oraz zgromadzi potrzebne dowody. Może także przeprowadzić potencjalną mediację i opracować harmonogram kontaktów zgodnie z najlepiej rozumianym interesem dziecka.
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej, skontaktuj się z naszą kancelarią – zapraszamy.