Instytucja ponaglenia została wprowadzona do kodeksu postępowania administracyjnego mocą obszernej nowelizacji w czerwcu 2017 roku. W założeniu ma niwelować bierność organu lub nieterminowość w załatwieniu sprawy. Tym samym ustawodawca zrezygnował z dotychczasowego rozwiązania, którym było zażalenie na bezczynność czy przewlekłość postępowania.
Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 37 § 1 k.p.a., strona ma prawo wnieść ponaglenie, jeżeli nie załatwiono sprawy w terminie określonym w przepisach k.p.a. lub w przepisach szczególnych albo, jeżeli postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy. Zawarta w powołanym przepisie legalna definicja pojęć bezczynność oraz przewlekłość, ogranicza możliwość orzekania w graniach tzw. uznania administracyjnego, w zakresie, którym organ rozstrzyga o swojej opieszałości.
Ponaglenie wnosi się do organu wyższego stopnia, za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie, a jeżeli takiego nie ma – bezpośrednio do organu zajmującego się sprawą. Ma on obowiązek bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, przedstawić ponaglenie organowi wyższego stopnia wraz z niezbędnymi odpisami akt sprawy. W literaturze podkreśla się, że przekazywanie jedynie odpisów najistotniejszych dokumentów ma umożliwić organowi dalsze orzekanie, co do istoty sprawy, bez konieczności wstrzymywania toku postępowania. Ponaglenie musi zawierać uzasadnienie.
Istotnym novum jest również skrócenie terminu na rozpatrzenia wniesionego środka. Według dotychczasowych przepisów, zażalenie na bezczynność lub przewlekłość postępowania organ zobowiązany był rozpoznać w ciągu 30 dni. Obecnie termin ten wynosi 7 dni od dnia otrzymania ponaglenia. Ważną zmianę stanowi również wyraźne uregulowanie formy wydawanego orzeczenia. Dotychczas orzecznictwo wskazywało na postanowienie, jako rozstrzygnięcie właściwe dla zażalenia. Obecnie takie rozwiązanie expressis verbis potwierdza brzmienie art. 37 § 6 k.p.a. Pod tym względem instytucja ponaglenia jest zdecydowanie bardziej precyzyjnie uregulowana niż to miało miejsce w przypadku zażalenia na bezczynność czy przewlekłość postępowania.
W wypadku stwierdzenia, że doszło do bezczynności lub przewlekłości, organ wyższego stopnia wyznacza organowi prowadzącemu postępowanie termin do załatwienia sprawy, a nadto zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych opieszałości. W razie potrzeby może nakazać podjęcie środków zapobiegających bierności w przyszłości. Warto zaznaczyć, że w sytuacji, gdy ponaglenie kierowane jest do organu, co, do którego nie występuje organ wyższego stopnia, organ ten sam niezwłocznie załatwia sprawę oraz wyjaśnia powody stagnacji, stosownie treści art. 37 § 8 k.p.a.
W ocenie prawodawcy, instytucja ponaglenia ma sprzyjać efektywniejszej realizacji uprawnień strony postepowania w zakresie zwalczania bezczynności i przewlekłości. Celem wprowadzonej nowelizacji miało być zapewnienie większej użyteczności oraz przejrzystości przepisów. Pragniemy nadmienić, iż nasza Kancelaria świadczy usługi w zakresie doradztwa prawnego związanego z wyżej opisaną problematyką, w tym w zakresie prowadzenia postępowań administracyjnych jak i sądowoadministracyjnych. W tym zakresie cechuje nas wieloletnie doświadczenie oraz pełen profesjonalizm.