Wydziedziczenie – pojęcie i istota

Wydziedziczenie – pojęcie i istota

Ustawodawca w kodeksie cywilnym przewiduje instytucję wydziedziczenia. Należy przy tym pamiętać, że jest to pojęcie prawne i często w języku potocznym bywa niepoprawnie interpretowane. Wydziedziczenie jest bowiem pozbawieniem spadkobiercy możliwości uzyskania zachowku po spadkodawcy, a nie jak mylnie jest uważane, wyłączeniem danej osoby z kręgu spadkobierców. Taką funkcję pełni tzw. testament negatywny, a nie instytucja wydziedziczenia.  Wydziedziczenie zostało uregulowane w art. 1008 – 1011 kodeksu cywilnego. W tym miejscu warto przytoczyć brzmienie art. 1008 k.c.:

Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1)  wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3)  uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Należy zaznaczyć, że przyczyny wydziedziczenia są ujęte przez ustawodawcę w formie katalogu zamkniętego, tj. tylko przyczyny wymienione w art. 1008 k.c. mogą stanowić podstawę wydziedziczenia. Zamknięty jest również katalog osób, które spadkodawca może wydziedziczyć. Co więcej, podstawa wydziedziczenia musi zostać wskazana w taki sposób, aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić, która z przyczyn wymienionych w art. 1008 k.c. wystąpiła w konkretnym przypadku. Podstawę wydziedziczenia może stanowić jedynie przyczyna przewidziana ustawą. Pamiętajmy przy tym, że spadkodawca nie musi używać sformułowań ustawowych; wystarczy, że wola wydziedziczenia wyraźnie wynika z treści testamentu, a powody wydziedziczenia pokrywają się z przyczynami, o których mowa w art. 1008 k.c. (wyrok SN z 23 czerwca 1998 r., III CKN 561/97).

Konstrukcja przyczyn umożliwiających wydziedziczenie jest ściśle związana z konkretną osobą. Skutkuje to tym, że w miejsce wydziedziczonego zstępnego wchodzą jego zstępni, czyli np. wydziedziczenie syna skutkuje wejściem w krąg spadkobierców ustawowych jego syna (wnuka spadkodawcy).

Warto także nadmienić, że spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Sam akt przebaczenia może być dokonany w dowolnej formie, w sposób wyraźny lub dorozumiany. W chwili przebaczenia spadkodawca nie musi mieć zdolności do czynności prawych, gdyż wystarczające jest, aby działał z dostatecznym rozeznaniem.

Jednocześnie pragniemy nadmienić, iż nasza Kancelaria świadczy usługi na rzecz Klientów w zakresie szeroko rozumianego prawa spadkowego. Cechuje nas profesjonalizm i wieloletnie doświadczenie.

Sprawdź też

Kolejne wzmocnienie pozycji frankowczów

Na łamach wyroku z dnia 15 czerwca 2023 r., wydanego w sprawie C-520/21, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wypowiedział się w kwestii przysługiwania

Pozytywna rewolucja w sprawach frankowych

W dniu 14 grudnia 2023 r., Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wyrok, w którym po raz kolejny wyraził poparcie dla frankowiczów

Istotne zmiany w prawie spadkowym

Nowe przepisy spadkowe, a wraz z nimi nowe zasady dziedziczenia zasługują na szczególną uwagę tych z Państwa, którzy stoją przed podjęciem decyzji o odrzuceniu