Dokonana z dniem 30 kwietnia 2016r zmiana ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego ( jednolity tekst: Dz. U. z 2016 r., poz. 2052 ), znacznie utrudniła obrót nieruchomościami rolnymi, ustalając katalog zamknięty podmiotów uprawnionych do nabywania takich nieruchomości.
Wedle ust. 1 tegoż artykułu zasadą jest, iż nieruchomości rolne, w myśl nowych przepisów będą mogły być nabywane, co do zasady, wyłącznie przez rolników indywidualnych. Jeżeli nabywana nieruchomość rolna albo jej część ma wejść w skład wspólności majątkowej małżeńskiej wystarczające jest, gdy rolnikiem jest jeden z małżonków.
Jednocześnie ust. 3-4 tego artykułu czyni wyłączenia w tej materii, wskazując, iż przepisy ust. 1 i 2 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nie dotyczą nabycia nieruchomości rolnej:
1) przez:
a) osobę bliską zbywcy,
b) jednostkę samorządu terytorialnego,
c) Skarb Państwa lub działającą na jego rzecz Agencję,
d) osoby prawne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania,
e) parki narodowe, w przypadku zakupu nieruchomości rolnych na cele związane z ochroną przyrody;
2) w wyniku dziedziczenia oraz zapisu windykacyjnego;
3) na podstawie art. 151 lub art. 231 Kodeksu cywilnego;
4) w toku postępowania restrukturyzacyjnego w ramach postępowania sanacyjnego.
Jednocześnie w art. 2b ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego ustawodawca wskazuję, iż nabywca nieruchomości rolnej jest obowiązany prowadzić gospodarstwo rolne, w skład którego weszła nabyta nieruchomość rolna, przez okres co najmniej 10 lat od dnia nabycia przez niego tej nieruchomości, a w przypadku osoby fizycznej prowadzić to gospodarstwo osobiście. Wyjątkowo, sąd może na wniosek nabywcy nieruchomości rolnej, wyrazić zgodę na dokonanie czynności, o których mowa w ust. 2, przed upływem okresu 10 lat od dnia przeniesienia własności tej nieruchomości, jeżeli konieczność jej dokonania wynika z przyczyn losowych, niezależnych od nabywcy.
Na tym tle pojawiły się spore wątpliwości prawne dotyczące obrotu nieruchomościami rolnymi. Jedna z nich została rozwiązana przez Sąd Najwyższy.
22 czerwca 2017 roku Sąd Najwyższy podjął mianowicie precedensową uchwałę sygn. III CZP 24/17 , w której stwierdził, że rolnik na przeniesienie własności nieruchomości rolnej nabytej po 30 kwietnia 2016 roku nie potrzebuje zgody Sądu, jeżeli dokonuje tego przeniesienia na rzecz ,,osób bliskich’’ w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego (jedn. tekst: Dz. U. z 2016 r., poz. 2052 ).
Warto wskazać, że ,,osobami bliskimi’’ w rozumieniu tejże ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego są zstępni, wstępni, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, małżonek, osoby przysposabiające i przysposobione.
We wskazanej powyżej uchwale Sąd Najwyższy odpowiedział na pytanie czy rolnik ma możliwość przekazania nieruchomości rolnej przed upływem 10-letniego terminu od jej nabycia bez uzyskania zgody Sądu na dokonanie tej czynności. Po nowelizacji ustawy, która weszła w życie 30 kwietnia 2016 roku narosły problemy interpretacyjne na tym tle. Początkowo bowiem notariusze nie mieli wątpliwości, że na dokonania takiej czynności na rzecz osoby bliskiej nie jest potrzebna zgoda Sądu. Jednak z upływem czasu pojawiły się uchwały samorządu notarialnego oraz stanowisko w tej sprawie zajął Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, stojące w opozycji do obecnej praktyki, twierdząc, że na dokonanie takiego zbycia potrzebna jest mimo wszystko zgoda Sądu.
Spór w tej sprawie został ostatecznie rozwiązany przez Sąd Najwyższy poprzez podjęcie wskazanej powyżej uchwały, w której Sąd Najwyższy odpowiedział na pytanie prawne skierowane do niego przez Sąd Okręgowy w Tarnowie w sprawie małżeństwa rolników, którym notariusze odmawiali sporządzenia umowy darowizny nieruchomości rolnej na rzecz syna, twierdząc, że na takie przekazanie nieruchomości rolnej konieczne jest uzyskanie zgody Sądu.
Sąd Najwyższy zgodnie stwierdzi, że taka zgoda nie jest w takim wypadku, podejmując stosowną uchwałę.
Pragniemy nadmienić, że Kancelaria świadczy pomoc prawną w sprawach z zakresu obrotu nieruchomościami, w tym także kwalifikowanych jako rolne.