Skarga nadzwyczajna jest nową instytucją prawną, która z dniem 3 kwietnia 2018 r. zacznie obowiązywać w polskim systemie prawnym, gdyż z tą datą wejdzie w życie nowa ustawa o Sądzie Najwyższym z dnia 8 grudnia 2017 r.
Należy wskazać, że skarga nadzwyczajna jest rozwiązaniem o tyle rewolucyjnym, że dotąd taka instytucja była nieznana polskiemu prawodawstwu. Treść nowego art. 89 ustawy o Sądzie Najwyższym stanowi, iż od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie, może być wniesiona skarga, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia praworządności i sprawiedliwości społecznej a przedmiotowe orzeczenie:
1) narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji,
2) w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,
3) zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Warunkiem koniecznym statuującym możliwość wniesienia skargi nadzwyczajnej jest niemożność uchylenia lub zmiany orzeczenia w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.
Należy jednak wskazać, że ustawodawca przewidział ograniczenia, bowiem określił, iż, skarga nadzwyczajna nie może być oparta na zarzutach, które były przedmiotem rozpoznawania skargi kasacyjnej lub kasacji przyjętej do rozpoznania przez Sąd Najwyższy. Jednocześnie nadmienić należy, iż wniesienie skargi nadzwyczajnej jest niedopuszczalne od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa, orzekającego unieważnienie małżeństwa albo rozwód, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się takiego orzeczenia zawarła związek małżeński, oraz od postanowienia o przysposobieniu. Skarga nadzwyczajna nie jest również dopuszczalna w sprawach o wykroczenia i wykroczenia skarbowe.
Ustawodawca określił również termin, do którego może zostać wniesiona skarga nadzwyczajna ustalając go na okres 5 lat licząc od daty uprawomocnienia się skarżonego orzeczenia, z tym, że jeżeli od orzeczenia została wniesiona kasacja albo skarga kasacyjna, taki okres wynosi jeden rok od dnia ich rozpoznania. Należy podnieść, iż przepisy przejściowe przewidują, że w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy skarga nadzwyczajna może być wniesiona od prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie w sprawach, w których orzeczenia te uprawomocniły się po dniu 17 października 1997 r.
Sąd Najwyższy rozpatrujący skargę nadzwyczajną w razie jej uwzględnienia uchyla zaskarżone orzeczenie i stosownie do wyników rozprawy orzeka co do istoty sprawy albo przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania właściwemu sądowi, w razie potrzeby uchylając także orzeczenie sądu pierwszej instancji, albo umarza postępowanie.
Ustawodawca jednakże nie przyznał uprawnienia do wniesienia skargi nadzwyczajnej indywidualnie obywatelowi. Podmioty uprawnione do wniesienia skargi zostały ujęte przez ustawodawcę w formie katalogu zamkniętego. Takie uprawnienia przysługują tylko i wyłącznie Prokuratorowi Generalnemu, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz – w zakresie swojej właściwości – Prezesowi Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznikowi Praw Dziecka, Rzecznikowi Praw Pacjenta, Przewodniczącemu Komisji Nadzoru Finansowego, Rzecznikowi Finansowemu i Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Konkludując należy stwierdzić, że skarga nadzwyczajna jest zupełnie nową instytucją polskiego systemu prawnego, która zapewne będzie mieć bardzo szerokie zastosowanie z uwagi na jej ukształtowanie przez ustawodawcę.