Kara umowna stanowi mechanizm zabezpieczający terminowość i prawidłowość wykonania przewidzianych umową obowiązków stron. Instytucja kary umownej została uregulowana w art. 483-485 Kodeksu cywilnego. Nie jest to jednak instytucja samodzielna, bowiem kara umowna stanowi postanowienie umowne, którego zamieszczenie w zawieranej umowie zależy tylko i wyłącznie od zgodnej woli stron. Mimo wspomnianej dobrowolności stosowania kar umownych ich popularność wynika przede wszystkim z faktu, iż nie tylko mobilizują one drugą stronę umowy do jej wykonania w sposób prawidłowy i terminowy, ale także z łatwości ich dochodzenia.
Zastrzeżona w umowie kara umowna jest pewnego rodzaju uproszczoną formą dochodzenia odszkodowania za szkodę poniesioną w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego przez kontrahenta (dłużnika). Uproszczoną, bo kara umowna należy się przedsiębiorcy w z góry zastrzeżonej w umowie wysokości, bez względu na to, czy poniósł on szkodę, czy też nie. Inaczej mówiąc, kara umowna stanowi zryczałtowane odszkodowanie za szkodę poniesioną w wyniku nienależytego wykonania lub niewykonania umowy przez kontrahenta.
Wysokość kary umownej zależy od stron i od sposobu, w jaki uregulują tę kwestię w umowie, nie zaś od rozmiaru szkody, jaką rzeczywiście poniosła strona, na której rzecz nie spełniono zobowiązania lub też spełniono je nienależycie. Roszczenie o zapłatę kary umownej powstaje z chwilą wystąpienia po stronie wierzyciela szkody, udowodnienie więc, że szkoda nie powstała, jest równoznaczne z wykazaniem, że nie zaistniały okoliczności uzasadniające zapłatę kary.
Na wysokość kary umownej wpływa także częściowe wykonanie zobowiązania. Treść art. 484 § 2 Kodeksu cywilnego wskazuje, że jeżeli świadczenie zostało spełnione w części, dłużnik może domagać się obniżenia wysokości ustalonej kary umownej. Ma on takie prawo szczególnie w sytuacji, gdy znaczna część zobowiązania została wykonana w terminie, a wymiar zwłoki nie jest znaczny.
W przypadku wystąpienia określonych w umowie przesłanek do zapłaty kary umownej dłużnik może jednak uchylać się od ciążącego z na nim z tego powodu obowiązku. Przedsiębiorca, który zdecyduje się wnieść powództwo o zapłatę kary umownej, ma ułatwione zadanie w porównaniu do postępowania o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.
W postępowaniu o zapłatę kary umownej, odmiennie bowiem niż w postępowaniu o zapłatę odszkodowania, przedsiębiorca nie musi wykazać ani okoliczności powstania szkody ani jej wysokości. Zastrzeżenie kary umownej określa, jaką kwotę pozwany ma zapłacić w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy. Powód musi udowodnić przede wszystkim, że strony skutecznie zastrzegły karę umowną oraz, że pozwany nie wykonał lub nienależycie wykonał zobowiązanie zabezpieczone zastrzeżoną karą umowną.
Jednocześnie pragniemy nadmienić, iż dochodzenie kar umownych jest jedną z dziedzin, którymi zajmuje się nasza Kancelaria. Cechuje nas w tym zakresie szczególny profesjonalizm, rozległa wiedza i wieloletnie doświadczenie.